مقدمه
امروزه از سيستم هاي اعلام حريق به طور گسترده در ساختمان ها و اماکن مسکوني و
صنعتي استفاده مي شود تا خسارتهاي ناشي از حريق را به حداقل برسانند و همچنين براي
اطلاع دادن به ساکنين ساختمان در مواقع بروز حريق از اين سيستم ها استفاده مي شود
تا حدالامکان از تلفات جاني جلوگيري شود. براي تشخيص حريق از اثرات سه گانه آن يعني
دود و حرارت و شعله استفاده مي شود. به طور کلي سيستم هاي اعلام حريق در دو نوع
عادي و هوشمند ساخته شده اند. در سيستمهاي عادي مکاني را که از نظر حريق مي خواهيم
حفاظت کنيم به مناطق مشخص تقسيم ميکنيم تا در صورت بروز حريق بتوان محل حريق را
سريعتر و راحت تر تشخيص داده به هر کدام از اين مناطق يک زون ( Zone ) گفته مي شود
. اين عمل در سيستمهاي هوشمند نيز انجام مي پذيرد ولي مزيتي که اين سيستم ها نسبت
به سيستم هاي عادي دارند اين است که اين سيستم ها داراي اجزاي قابل آدرس دهي هستند
و علاوه بر اينکه مي توان زوني را که در آن حريق اتفاق افتاده است تشخيص داد بلکه
مي توان دقيقا عنصري را که حريق را تشخيص داده معين کرد و محل دقيق حريق را مشخص
نمود و خبر دهنده هاي را که مربوط به آن محل مي باشد فعال نمود .
اجزاي سيستم اعلام حريق به سه قسمت اصلي تقسيم مي شوند :
• تجهيزات تشخيص حريق ( دتکتورهها )
• تجهيزات اعلام حريق ( فلاشرها ، آژيرها و ... )
• مرکز کنترل يا پانل مرکزي که وظيفه ارتباط بين دتکتورها و وسايل اعلام حريق را به
عهده دارد.
تجهيزات جانبي ديگري نيز براي تکميل و قدرتمند نمودن سيستم اعلام حريق به کار مي
روند. در ادامه به شرح کامل تک تک اجزاء و نحوه اجراي سيم کشي و انجام تنظيمات لازم
آنها خواهيم پرداخت .

تجهيزات تشخيص حريق (دتکتورها):
دتکتورها وسايل الکترونيکي هستند که در شکل ها و طرح هاي مختلف و معمولا به رنگ
سفيد توسط کارخانه هاي سازنده ارائه مي شوند و در محلهاي مناسب ساختمان مانند
آشپزخانه- موتورخانه- اتاق بايگاني- راهروها- اتاق ها منزل- اتاق هاي کنفرانس به
صورت سقفي يا ديواري روي پايه هاي مخصوص نصب مي شوند و وظيفه آنها تشخيص حريق و
اعلام آن به مرکز کنترل ميباشد.تغذيه دتکتورها معمولا با ولتاژ 24 ولت DC صورت مي
گيرد ولي دتکتورهاي وجود دارند که از ولتاژ هاي 12 و 48 ولت DC و يا 220 AC ولت
تغذيه مي شوند. جريان عبوري از آن ها در حالت عادي چند ده ميلي آمپراست و در مواقع
بروز حريق افزايش مي يابد. بسته به اينکه دتکتورها از کدام اثر آتش براي تشخيص
استفاده مي کند در انواع گوناگوني به صورت زير ساخته مي شوند .
1- دتکتور دودي 2- دتکتور حرارتي 3- دتکتور شعله اي
1- دتکتور دودي ( Smoke Detector ) :
اين دتکتورها به صورت سقفي نصب مي شوند و داراي محفظه اي هستند که بعد از پر شدن
دود به اين محفظه تحريک شده و با تغيير جريان عبوري به مرکز کنترل اعلام حريق مي
نمايند و داراي سه نوع مي باشند :

الف : دتکتور دودي يونيزاسيون (Ionization) :
اين دتکتورها داراي يک عنصر تشعشع کننده راديواکتيو مي باشد .
در اثر عبور اشعه راديواکتيو از هواي داخل محفظه و يونيزه کردن آن مقداري جريان
عبور مي کند . در مواقعي که دود داخل اين محفظه مي شود جريان عبوري تغيير مي کند و
باعث اعلام حريق مي شود . به دليل حساسيت زياد در برابر دود درجاهايي که حجم آتش
زياد و دود کم ايجاد مي شود از اين دتکتورها استفاده مي کنند ولي به طور کلي مي
توان آنرها را در مجتمع هاي مسکوني - ادارات و بيمارستان ها نصب نمود . بر روي اين
دتکتورها علامت راديو اکتيو به معني وجود تشعشات راديواکتيو حک مي شود . از نظر
زيست محيطي دفع اين دتکتورها بعد از اتمام شارژ آنرما که حدودا 8 سال طول مي کشد
مشکلاتي به همراه دارد لذا توليد اين نوع دتکتورها کم شده است و رو به توقف مي باشد
. در شکل زير چند نمونه از اين دتکتورها به همراه مدار داخلي يکي از آنرها را
مشاهده مي کنيد:

ب : دتکتور دودي نوري ( اپتيکال ) ( Optical ) :

به اين نوع دتکتورها دتکتور فتوالکتريک نيز گفته مي شود و داراي يک سلول نوري در
داخل خود مي باشد که با ورود دود به محفظه و کم شدن نور تحريک شده و اعلام حريق مي
نمايند . در محل هايي مانند انبارهاي مواد PVC که در هنگام بروز حريق دود غليظ
توليد مي شود و آتش سوزي به آهستگي انجام مي گيرد استفاده از آن ها مناسب است .
ج : دتکتور دودي اشعه اي ( Beam Detector )
در مواردي که بخواهيم مکان وسيعي مانند سالن يک کارخانه و يا سالن موزه و ... را
تحت پوشش سيستم اعلام حريق قرار دهيم و نصب دتکتورهاي معمولي مشکل و يا غير اقتصادي
باشد از اين نوع دتکتورها استفاده مي گردد .اين دتکتورها داراي يک قسمت فرستنده (
TX ) هستند که اشعه اي به سمت گيرنده ( RX ) مي فرستد . اين دو قسمت در دو سمت سالن
نصب مي شوند و هرگاه عاملي مانند دود بين اين دو عنصر واقع شود و ارتباط اشعه را
قطع کند باعث اعلام خطر مي گردد . در بعضي از اين نوع دتکتورها فرستنده و گيرنده
روي يک قسمت وجود دارد و در قسمت روبرو يک انعکاس دهنده ( Reflector ) نصب ميگردد
.اين دتکتورها مي توانند فضايي به پهناي 14 متر و به طول 10 الي 100 متر را تحت
پوشش قرار دهند و ارتفاع نصب آنها بين 7/2 متر تا 25 متر است ولتاژ کار آنها 24 ولت
DC و جريان مصرفي در حالت ساکن حدود 50mA و در هنگام اعلام حريق 70mA است . هر چه
فاصله بين گيرنده و فرستنده افزايش يابد جريان مصرفي نيز افزايش مي يابد .
توجه : براي تشخيص دود در داکتهاي تهويه از دتکتور دودي اپتيکال استفاده مي شود که
آنرا در محفظه خاصي که به دو لوله ( پراب ) وصل است قرار مي دهند و در خارج داکت
نصب مي کنند و لوله ها به داخل داکت مي رود تا مقداري از هواي عبوري از داخل داکت
را نمونه برداري کند. در صورت وجود دود در داخل داکت اين دود از طريق لوله ها وارد
محفظه دتکتور شده و دتکتور اعلام حريق مي کند .تصوير يک نمونه از اين نوع دتکتور را
در زير مي بينيد: